OK – ocenianie kształtujące

Uczniowie naszej szkoły objęci są programem Ocenianie Kształtujące – OK. W ramach realizacji tego programu wprowadza się poszczególne elementy Oceniania Kształtującego.

Atmosfera w klasie.
Jaka atmosfera panuje w klasie i czy sprzyjać ona będzie uczeniu się bez rywalizacji. Jeśli dojdziemy do wniosku, że w zespole uczniowskim panuje konkurencja, że uczniowie są przyzwyczajeni do pracy dla nagrody – oceny, pochwały, plakietki wzorowego ucznia, to zastanówmy się, jak to zmienić. Dlaczego jest to ważne? Bowiem jeśli mamy „najlepszych”, to będą też „najsłabsi” lub „najgorsi”. Ci z kolei będą pracowali, żeby uniknąć kary. Będą również bali się zadawać pytania i udzielać odpowiedzi, żeby się nie kompromitować. I to nie tylko w oczach nauczyciela, ale również (a może przede wszystkim) w oczach kolegów. Może dojść też do takiej sytuacji, że będą bojkotować lekcję, wprowadzać swoistą modę na nieuczenie się, szykanować „kujonów”.
Rolą nauczania jest wspieranie uczniów, a nie ocenianie ich i wykazywanie  jak mało jeszcze umieją.

Element 1
Cele lekcji.
 

Uczniowie muszą wiedzieć, dokąd zmierzają. Jeśli będą znali założony cel, to łatwiej będzie go wspólnie osiągnąć.
Użyjemy tu takiego porównania: Pewien człowiek wybierał się na spacer, miał do dyspozycji wiele tras, ale nie miał celu swojej wycieczki. Przespacerował się więc po okolicy, wybierając różne ścieżki, ale nie dotarł do wszystkich interesujących miejsc, gdyż nie wiedział nawet o ich istnieniu. Następnym razem człowiek dowiedział się, że w okolicy są bardzo ciekawe miejsca do zwiedzania, zaplanował swoją wycieczkę, wytyczył trasę i zwiedził wszystko, co zamierzał.
Podobnie jest z uczniem, który zna tylko temat lekcji, ale nie wie, co jest celem lekcji, co ma poznać i po co. Jeśli dopuścimy ucznia do tajemnicy, dokąd zmierzamy, to  może uda się go namówić do zwiększenia tempa „marszu” lub zatrzymania się na pewien czas w ważnym strategicznie miejscu.

 

Pod koniec zajęć uczniowie będą potrafili odpowiedzieć na następujące pytania (na lekcji zada je nauczyciel, a w domu rodzice)

 

1. Dziś nauczyłem się ....
2. Zrozumiałem, że.......
3. Przypomniałem sobie, że.........
4. Zaskoczyło mnie, że.........

Element 2

 

Kryteria oceniania.

Ustaliliśmy już cele lekcji. Wiemy więc, dokąd zdążamy, co chcielibyśmy wspólnie osiągnąć. Teraz musimy ustalić, jakie zjawiska i fakty pokażą, że osiągnęliśmy założone cele na danej lekcji, jak również dla większego działu. NaCoBeZU, czyli na co będę zwracać uwagę oceniając pracę ucznia.

1. Dzięki „nacobezu” zawieramy z uczniem umowę dotyczącą tego, co podlega ocenie.
2. Uczniowie wiedzą, jakie wiadomości i umiejętności muszą opanować na lekcji i jaki poziom wykonania zadania jest wymagany.
3. Uczniowie wiedzą jakie wiadomości powinni powtórzyć do sprawdzianu oraz jakie elementy pracy domowej lub konkretnego ćwiczenia będą oceniane.
4. Kryteria nacobezu ustala sam nauczyciel lub formułuje wspólnie z uczniami.

                                                                   Element 3

Informacja zwrotna.

Informacja zwrotna (IZ) jest dialogiem nauczyciela z uczniem mającym pomóc uczniowi w uczeniu się. Najczęściej przyjmuje ona formę komentarza pisemnego lub ustnego do pracy ucznia. Powinniśmy pamiętać o niezbędnych czterech elementach informacji zwrotnej :

• wyszczególnienie i docenienie dobrych elementów pracy ucznia
• odnotowanie tego, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia
• wskazówki – w jaki sposób uczeń powinien poprawić pracę
• wskazówki – w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej

Element 4

Ocena koleżeńska i samoocena.

Ocenianie kształtujące jest nauczaniem wspomagającym uczniów w ich procesie uczenia się. Między innymi oznacza to, że duża część odpowiedzialności za uczenie się spoczywa na uczniu. W ocenianiu kształtującym szukamy sposobów na to, aby uczniowie tę odpowiedzialność chcieli przejąć. Pomocne może być ograniczenie roli nauczyciela w ocenianiu prac uczniów i zachęcenie uczniów do oceny koleżeńskiej i samooceny. W szkole zwykle ściśle są określone role jakie pełni nauczyciel i uczeń. Nauczyciel ma obowiązek ucznia nauczyć, a uczeń jest odbiorcą wiedzy przekazywanej.
W ocenianiu kształtującym chcemy przełamać znaną szkolną zabawę w „policjanta i złodzieja”, w której nauczyciel śledzi tylko potknięcia ucznia, a uczeń stara się oszukać nauczyciela. Wprowadzając ocenę koleżeńską i samoocenę stawiamy ucznia w roli nauczyciela. Nie rozliczamy ucznia, nie oceniamy, nie szufladkujemy. Teraz uczniowie (na podstawie ustalonych kryteriów oceniania) wzajemnie recenzują swoje prace, dają sobie wzajemnie wskazówki.
W ocenie koleżeńskiej, z jednej strony bardzo dobrze rozumieją kolegę, którego pracę sprawdzają, gdyż przed chwilą wykonywali to samo zadanie, a z drugiej strony uczą się od swego kolegi innego podejścia do zagadnienia. Dodatkowym profitem przy ocenie koleżeńskiej jest to, że uczniowi dużo łatwiej jest przyjąć informację zwrotną od rówieśnika, choćby dlatego, że wyrażona jest językiem, którym uczniowie porozumiewają się na co dzień. Również uczniowie w roli „nauczyciela” stają się bardziej odpowiedzialni i przykładają się do napisania dobrego komentarza, a wtedy sami się również uczą.
Jakie korzyści możemy mieć ze stosowania oceny koleżeńskiej i samooceny przez naszych uczniów?

• Uczniowie stają się bardziej samodzielni, odpowiedzialni za swoją naukę oraz zaangażowani w proces uczenia się.
• Uczniowie lepiej rozumieją czego się uczą i po co.
• Wzrasta u uczniów poczucie własnej wartości, pewności siebie i motywacji do nauki
• Uczniowie wiedzą, czego jeszcze nie opanowali i czego muszą się jeszcze nauczyć.
• Uczniowie łatwiej przyznają się, że czegoś nie rozumieją i chętniej zadają pytania.
• Uczniowie chętniej przystępują do poprawy swojej pracy i w mniejszym stopniu porównują się z innymi uczniami.
• Lekcje stają się ciekawsze dla uczniów i dla nauczyciela, w klasie panuje atmosfera sprzyjająca uczeniu się.
• Nauczyciel ma stałą informację o postępach indywidualnych uczniów.
• Nauczyciel może wraz z uczniami planować osiąganie przez uczniów założonych celów.
• Nauczyciel oszczędza czas poświęcany na poprawianie prac uczniów.

Badanie wykazują, że człowiek uczy się najlepiej wtedy, gdy tłumaczy coś innym. Ocena koleżeńska daje właśnie takie możliwości. Oceniając prace kolegów uczeń ma okazję zwrócić uwagę na te aspekty, które w swojej pracy pominął i w ten sposób się uczy. Uczniowie nie tylko udzielają sobie nawzajem informacji zwrotnej, ale również dyskutują na ten temat i mogą udzielić sobie wskazówek. Uczniowie wolą, gdy ich pracę sprawdza koleżanka lub kolega. Nie boją się wtedy kompromitacji, mają czas na dokładne przedyskutowanie oceny i w końcu mogą pracę poprawić przed pokazaniem jej nauczycielowi.

                       Opracowała: Małgorzata Wiszniewska na podstawie materiałów szkoleniowych SUS