Gabinet logopedyczny nr 23B czynny:

poniedziałek 10.45-15.30

wtorek 7.15-15.30

środa 7.15-15.30

czwartek 7.15-15.30

W gabinecie prowadzona jest terapia logopedyczna dzieci z zaburzeniami mowy (różne typy dyslalii, dyzartria, oligofazja, niepłynność i jąkanie, zajęcia dla uczniów z niedosłuchem, kształtowanie i doskonalenie kompetencji komunikacyjnej autystyków). Odbywa się tu również rewalidacja indywidualna uczniów z upośledzeniem intelektualnym w stopniu lekkim i umiarkowanym, z zespołem Aspergera oraz zajęcia fizjoterapeutyczne.

 

Materiały dla rodziców do pracy w domu oraz informacyjne dla nauczycieli nauczania zintegrowanego

 

ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE NARZĄDY MOWY = GIMNASTYKA NARZĄDÓW MOWY

 

1. WARGI

• Górnymi zębami zaciskamy dolną wargę i mocno wydychamy powietrze

• Szeroki uśmiech na zmianę z dziubkiem

• Rozciągamy wargi jak do głoski „i”

• dziubek w prawo i w lewo

• dórną wargą zasłaniamy górne zęby, a dolną dolne

• szerokie otwieranie i zamykanie ust,

• ściągnięte wargi – wykonać ruch okrężny,

• dziecko przytrzymuje wargami kartkę papieru, którą nauczyciel próbuje wyciągnąć,

• przesadna artykulacja głosek: a - i - o - e - u - y, a - i - u, a - e - u - au itp.,

• nadymanie policzków i powolne wypuszczanie powietrza ustami lub nosem,

• Konik - parskamy

• Buziaczki

• Minki - pokazują jak wyglądają usta smutne wesołe, obrażone,

• pokazują pyszczek ryby, ryjek świnki, dziobek ptaka,

• Balonik - nadymanie policzków, usta ściągnięte (dla urozmaicenia bawimy się w baloniki, które "pękają" przekłute palcami )

• Niejadek - usta wciągamy w głąb jamy ustnej.

• Podwieczorek pieska - chwytanie ustami drobnych cukierków, chrupek, kawałków skórki chleba, itp

• Wąsy - wysuwanie warg jak przy wymawianiu u, położenie na górnej wardze słomki lub ołówka i próby jak najdłuższego utrzymania.

• Drzwi do domu - buzia to domek krasnoludka, a wargi to drzwi do domku. Pokaż jak wargi ściągnięte do przodu, otwierają się i zamykają

• Spagetti – wciąganie ustami - dziubkiem makaronu

 

 

2. JĘZYK

• Szeroko buzia i wysuwamy daleko język

• Czubek języka w kąciki warg i na zmianę

• Otwarte szeroko usta język do zębów górnych, dolnych

• Czubek języka przy górnych zębach, zamykamy i otwieramy

• wysuwanie języka – język wąski i szeroki,

• wysuwanie i cofanie języka przez zwarte zęby,

• przyssanie języka do podniebienia.

• Liczenie zębów językiem

• Usta szeroko otwarte, językiem masujemy podniebienie

• Językiem na około zębów, usta zamknięte, w obydwie strony

• Staramy się dotknąć językiem nosa i brody

• oblizywanie warg

• oblizywanie zewnętrznej i wewnętrznej strony zębów ruchem okrężnym,

• czubek języka „ wymiata” zza dolnych zębów,

• Przytrzymywanie czubkiem języka przy podniebieniu rodzynek, pastylek pudrowych, cukierków halls (z wgłębieniem w środku) itp.

• Zlizywanie nutelli, mleka w proszku itp. z podniebienia przy szeroko otwartych ustach.

• z języka robić np. koci grzbiet, łopatkę, skocznię,

• miś oblizuje się po zjedzeniu miodu,

• żmija porusza żądłem,

• zabawa w przygodę z „języczkiem wędrowniczkiem” - nauczyciel tworzy opowiadanie, a dzieci ilustrują je odpowiednimi ruchami języka,

• Konik - czubek języka między wargi – parskanie jak konik

• Konik jedzie na przejażdżkę - naśladowanie konika stukając czubkiem języka o podniebienie, wydając przy tym charakterystyczny odgłos kląskania

• Winda - otwórz szeroko buzię, poruszaj językiem tak, jakby był windą - raz do góry, raz do dołu.

• Chomik - wypycha policzki jedzeniem, a ty pokaż jak można wypchnąć policzki językiem, raz z prawej raz z lewej strony.

• Malarz - maluje sufit dużym pędzlem. Pomaluj pędzlem (językiem) swoje podniebienie, zaczynając od zębów w stronę gardła.

• Młotek - wbijamy gwoździe w ścianę. Spróbuj zamienić język w młotek i uderzaj o dziąsła tuż za górnymi zębami, naśladując wbijanie gwoździa.

• Żyrafa - ma długą szyję, wyciąga mocno szyję do góry. Otwórz szeroko usta i spróbuj wyciągnąć język do góry, najdalej jak potrafisz.

• Słoń - ma długą trąbę i potrafi nią wszędzie dosięgnąć. Ciekawe czy potrafisz dosięgnąć językiem do ostatniego zęba na górze i na dole, z prawej i lewej strony.

• Uciążliwy papierek – kładziemy na kocu języka kawałek papieru (np. chusteczki) – należy go zdmuchnąć

• Kotek – pije mleczko

• Liczymy ząbki – staramy się dotknąć jak największej ilości zębów (najpierw w góry, potem na dole)

 

 

3. PODNIEBIENIE

• Ziewanie

• Wdychanie nosem powietrza i wydychanie szeroko rozwartymi usta

• Trzymanie nosa, usta szeroko otwarte wdychanie i wydychanie powietrza

• Język na dole i wymawianie: k, ch,

• Kaszlemy z otwartymi ustami, język na dole

• Chory Miś - kaszel z językiem wysuniętym na zewnątrz jamy ustnej

• Płukanie gardła

• puszczanie baniek mydlanych,

• zamykanie ust i żucie czegoś dobrego,

- Śpioch - chrapanie na wdechu i wydechu,

• buzia otwarta , czubek języka na dole – energicznie wymawiamy „k”, „u-k”, „ch” , „uch”,

• Gąska - buzia otwarta i naśladujemy gęganie gąski

• chrząkanie,

• buzia otwarta , język na dole – chuchamy,

• Zmęczony piesek - język wysunięty z szeroko otwartych ust, wdychanie i wydychanie powietrza ustami.

• Balonik - nabieranie powietrza ustami, zatrzymanie w policzkach, następnie wypuszczanie nosem.

 

 

4. ŻUCHWA

• opuszczają i unoszą szczękę dolną przy zaciśniętych wargach,

• szeroko ziewają,

• opuszczanie i unoszenie żuchwy ku górze,

• wykonywanie ruchów poziomych, raz z wargami rozchylonymi, raz z zamkniętymi,

• Kukułka - ruchy do przodu i do tyłu

• Zamykanie i otwieranie domku - szerokie otwieranie ust, jak przy wymawianiu głoski a, zęby są widoczne dzięki rozchylonym wargom

• Grzebień / szczoteczka do zębów - wysuwnie żuchwy, zakładanie i poruszanie dolnymi zębami po górnej wardze. Cofanie żuchwy, zakładanie i poruszanie górnymi zębami po dolnej wardze i brodzie

• Krowa - naśladowanie przeżuwania

• Guma do żucia - żucie gumy lub naśladowanie

 

 

5. POLICZKI

• wargi i policzki ściągamy mocno w prawo a potem w lewo,

• wciąganie silne powietrza, tak aby policzki były wklęśnięte,

• chomik – robimy zapasy w policzkach

 

Ćwiczenia oddechowe:
- wdech - ręce do góry,
- wydech - ręce w dół i skłon,
- wdech nosem ( usta zamknięte) i wydech ustami,
- udajemy, że zdmuchujemy świecę,
- chłodzenie „gorącej zupy” – dmuchanie ciągłym strumieniem,
- chuchanie na "zmarznięte" ręce,
- naśladowanie lokomotywy – wydmuchiwanie „nadmiaru pary” – ffff, szszsz
- naśladowanie syreny – „ eo-eo- eo”, „ io-io-io” – na jednym wydechu,
- dmuchanie na piórko, aby nie spadło,
- naśladowanie śmiechu różnych osób: 
staruszki: che- che- che, kobiety – wesołe cha- cha- cha, mężczyzny – rubaszne ho- ho- ho, dziewczynki – piskliwe, chichotliwe chi- chi- chi,
- dmuchamy na kuleczki z waty (dzieci w parach, naprzeciwko siebie, mogą siedzieć przy stolikach lub leżeć przodem na dywanie).

 

Omówienie dyslali, jej objawów, przyczyn, rodzajów i postępowania logopedycznego

 

Terminem dyslalia (z grec. dys - zaburzenie; lalia - mowa) określa się wady artykulacyjne. Termin ten funkcjonuje zamiennie jako zaburzenia artykulacyjne, zaburzenia wymowy, wady artykulacyjne, nieprawidłowe realizacje fonemów.

Wyróżnia się dyslalię fizjologiczną i faktyczną.

• Dyslalia fizjologiczna występuje wówczas, kiedy mamy do czynienia ze swoistymi właściwościami rozwojowymi, które są związane z nieukończonym rozwojem mowy dziecka, wynikającym np. z prostego opóźnienia mowy.

• Dyslalia faktyczna występuje wówczas, kiedy proces kształtowania się mowy jest już

względnie ukończony, a dziecko w sposób stereotypowy  wadliwie wymawia określone głoski.

Najczęstsze przyczyny dyslalii to:

• zmiany anatomiczne aparatu artykulacyjnego:

-         nieprawidłowa budowa języka,

-         nieprawidłowa budowa podniebienia,

-         zniekształcenia zgryzu,

-         anomalie zębowe,

-         przerost trzeciego migdałka,

-         polipy,

-         skrzywienie przegrody nosowej,

• nieprawidłowe  funkcjonowanie narządów mowy:

-         niska sprawność języka,

-         zakłócona sprawność mięśni napinających i przywodzących,

-         brak pionizacji języka

• nieprawidłowa budowa i funkcjonowanie narządów słuchu:

-         zaburzenie analizy i syntezy słuchowej,

-         wybiórcze upośledzenie słuchu,

-         obniżenie słyszalności

-         zaburzenia słuchu fonematycznego,

• niesprzyjające warunki do uczenia się mowy związane z czynnikiem społecznym:

-         nieprawidłowe wzorce wymowy.

W polskim piśmiennictwie logopedycznym istnieje wiele klasyfikacji zaburzeń artykulacyjnych określanych mianem dyslalii. Wielość podziałów dyslalii spowodowana jest różnorodnością kryteriow branych pod uwagę przy określaniu jej rodzaju. W niniejszej pracy omówione zostaną tylko niektóre podziały dyslalii.

1. Ze względu na liczbę głosek nieprawidłowo artykułowanych dyslalię dzieli się na:

• jednoraką – jedna głoska wymawiana odmiennie;

• wieloraką – kilka lub kilkanaście głosek wymawianych odmiennie;

• całkowitą ( alalia ) – wszystkie głoski wymawiane odmiennie (bełkot, mowa niezrozumiała dla otoczenia).

2. Ze względu na liczbę nieprawidłowo realizowanych cech dystynktywnych głoski wyróżnia się:

• dyslalię prostą (w realizacji głoski zanika jedna cecha, np. dziecko wymawia s zamiast sz – głoski różnią się tylko miejscem artykulacji)

• dyslalię złożoną (zanik kilku cech równocześnie, np. dziecko wymawia d zamiast sz – głoski różnią się miejscem artykulacji, stopniem zbliżenia narządów mowy oraz dźwięcznością).

3. Ze względu na nazwę głoski (głosek) nieprawidłowo artykułowanej dyslalię dzieli się na:

I. Seplenienie (sygmatyzm)

Seplenienie polega na nieprawidłowej artykulacji głosek dentalizowanych: ś, ź, ć, dź; s, z, c, dz; sz, ż, cz, dż. Wadliwa wymowa polegać może na: zastępowaniu głosek jednego szeregu innym np. głoski sz, ż, cz, dż brzmią jak s, z, c, dz, ś, ć, dź ( szafa – safa, siafa, sanki – sianki, szanki), deformacji - wtedy mówimy o seplenieniu właściwym, opuszczaniu głoski (lub głosek) w mowie.

Niektóre przyczyny:

• wady zgryzu

• ubytki zębowe

• nieprawidłowa budowa anatomiczna narządów artykulacyjnych

• upośledzenie słuchu

• niesprawność języka i warg

• naśladownictwo wymowy osób wadliwie mówiących

• niektóre choroby górnych dróg oddechowych ( utrudnione oddychanie nosem)

Praca korekcyjna – sygmatyzm (sz,ż,cz,dż)

Wywoływanie zaczynamy zwykle od głoski sz. Polecamy w tym celu unieść czubek języka do dziąseł. Ćwiczenie powtarzamy kilkakrotnie polecając język unosić i opuszczać, przytrzymywać
w górze przez chwilę itp. Następnie ćwiczymy zaokrąglenie warg, potem łączymy te dwa elementy układ języka, warg i zbliżamy siekacze. Proponujemy dziecku naśladowanie szumu drzew, szelestu liści...Zwykle otrzymujemy głoskę sz , którą po kilkakrotnym powtórzeniu wprowadzamy do sylab, wyrazów, zdań.

Wywoływanie głosek s,z,c,dz, jest trudniejsze. Pracę nad tym szeregiem prawie zawsze rozpoczynamy od głoski s. Jedną z technik jest przekształcenie t. Wymawiamy tę głoskę delikatnie
i z przedłużeniem równocześnie zbliżając siekacze (dentalizacja) i cofając kąciki warg. Otrzymujemy
w ten sposób tsss. Następnie po kilku powtórzeniach prosimy dziecko, aby t było bardzo słabo artykułowane lub w końcu tylko pomyślane, więc cały akcent przeniesie się na s. Powtarzamy potem kilkakrotnie s, jeśli dziecku nie sprawia to trudności – łączymy je z samogłoskami. Niektórym dzieciom łatwiej jest łączyć np. st niż sa. Rozpoczynamy utrwalanie od wyrazów typu sto, stoi, stopa, stołek, studnia.

Przy międzyzębowości lepiej rozpocząć pracę od dziąsłowych, aby uzyskać choćby częściowe cofnięcie masy języka.

I. Styczek radzi, aby włożyć dziecku zapałkę poprzecznie między siekacze tak, by wypowiadało ono s nie gubiąc zapałki. Dziecko uświadomi sobie, że można wymówić tę głoskę nie wkładając języka między zęby.

Przy artykulacjach bocznych pewną pomocą może być buteleczka. Podczas wymawiania przedłużonego s przesuwamy wylot buteleczki wzdłuż warg dziecka. Ustalamy w ten sposób miejsce wychodzenia powietrza (słychać głośniejszy szum). Jeśli jest ono zlokalizowane nie na środku, zaczynamy od dmuchania do buteleczki umieszczonej przed środkowymi siekaczami
i stopniowo przekształcamy to dmuchanie w sss. Jest to tylko pomoc dodatkowa.
Pozostałe głoski szeregu przedniojęzykowo – zębowego nie wymagają odrębnych technik wywoływania. Wszystkie one charakteryzują się płaskim ułożeniem języka, więc wywołanie
i utrwalenie s jest przygotowaniem do wymowy z, c, dz. Pracujemy nad utrwalaniem kolejno każdej głoski.
Wady głosek środkowojęzykowych (ś, ż, ć, dź) są rzadko spotykane. Mogą one mieć substytuty w postaci s, z, c, dz lub sz ,ż, cz, dż, czasem przez t, d, ch. Bywają one też deformowane; wówczas obserwujemy niepełną miękkość, artykulacje boczne lub międzyzębowe.

Wywoływanie prawidłowej artykulacji głosek środkowojęzykowych jest znacznie trudniejsze niż uzyskiwanie zębowych czy dziąsłowych. Najczęściej stosuje się tu (po uprzedniej gimnastyce języka, szczególnie ćwiczeniu „kociego grzbietu”) przekształcanie głoski ch . Od precyzji wykonania tego ćwiczenia w dużej mierze zależy sukces. Takie chi należy zacząć wymawiać z opuszczoną żuchwą i w trakcie tejże artykulacji zbliżać do siebie zęby. Podobnie można przekształcić i przedłużając je
i wymawiając szeptem (rozpocząć wymawianie od opuszczenia szczęki dolnej).

Wywołujemy więc zwykle głoskę ś, którą następnie utrwalamy. Na początku należy wprowadzać sylaby typu si i wyrazy takie jak siny, siwy, sito, sikorka. W następnej kolejności mogą być wprowadzane wyrazy typu śpi, śpiewa, śliwka, ślimak, czyli połączenia ś ze spółgłoską miękką.

II. Reranie (rotacyzm) 

 Rotacyzm jest wadą wymowy polegającą na nieprawidłowej realizacji głoski r. Głoska ta pojawia się w zasobie głosek dziecka jako jedna z najpóźniej przez nie opanowanych. Głoska ta u wielu dzieci, zanim zabrzmi poprawnie, "przechodzi" kolejne etapy substytucji: j, l. Czasem pojawia się bez kolejnych dźwięków pomocniczych, o pełnym, prawidłowym brzmieniu, bywa jednak, że obserwujemy jej brak w systemie fonetycznym dziecka lub różnego rodzaju deformacje.  

Rodzaje rerania:

• języczkowe – miejsce artykulacji jest zmienione się z przedniojęzykowodziąsłowej na języczkową, podczas artykulacji podniebienie miękkie unosi się, zamyka przejście do jamy nosowej, a jego zakończenie (języczek) drga, język nie bierze udziału w artykulacji

• policzkowe –powstaje wskutek skierowania strumienia powietrza podczas wymowy w bok, powodując wibrację jednostronną policzka lub obustronną obu policzków, drga również czubek lub krawędź języka

• wargowe – powstaje wskutek przeniesienia miejsca artykulacji na obie wargi

• krtaniowe – polega na wadliwej, krtaniowej artykulacji – drgają fałdy głosowe

• gardłowe – miejsce artykulacji głoski r jest przeniesione w głąb jamy ustnej, wibracja powstaje między obsadą języka a tylną ścianą gardła

• inne

Niektóre przyczyny:

• zbyt niska sprawność ruchowa języka, zwłaszcza jego czubka

• nieprawidłowości budowy anatomicznej języka, np. krótkie wędzidełko

• upośledzenie słuchu

• opóźniony rozwój motoryczny

• wadliwy wzór wymowy osób z otoczenia

 

Praca korekcyjna – rotacyzm

W większości przypadków rotacyzmu prowadzi się ćwiczenia wstępne, których celem jest doprowadzenie do wibracji czubka języka.

Do podstawowych ćwiczeń języka należą:

• Rozciąganie języka leżącego swobodnie w jamie ustnej tak, aby jego boki dotykały zębów trzonowych, a następnie wysuwanie szerokiego języka.

• Ujmowanie brzegów języka między zęby trzonowe i delikatne żucie.

• Układanie szerokiego języka i wykonywanie wdechów i wydechów przy lekko rozchylonych wargach.

• Ujmowanie brzegów języka między zęby trzonowe i unoszenie jego czubka do wałka dziąsłowego.

• Liczenie górnych, a następnie dolnych zębów

• Masaż języka przez wysuwanie go i wsuwanie przez lekko zbliżone zęby.

• Zdmuchiwanie skrawków papieru z czubka języka.

• Unoszenie szerokiego języka za górne zęby.

• Kląskanie językiem.

• Szybkie i delikatne wymawianie dziąsłowych głosek t i d oraz t, d, n, przy znacznym otwarciu ust.

Metody umożliwiające przekształcenie dźwięków pomocniczych, które muszą być przez pacjenta tworzone prawidłowo, w głoskę (r). Delikatne tworzenie d możemy osiągnąć polecając dziecku nucenie znanych melodyjek za pomocą dźwięku d. Wymawiamy lekko i delikatnie sylaby te-de, przy czym podczas wymowy głoski d czubek języka powinien stykać się z dziąsłami.
W czasie tworzenia pomocniczego dźwięku l szybko poruszamy palcem wskazującym pod czubkiem języka dziecka.

III. Mowa bezdźwięczna

Wada ta objawia się brakiem realizacji spółgłosek dźwięcznych i zastępowaniem ich odpowiednimi bezdźwięcznymi, np. b mówione jest jak p, a ż jak sz (słowo żaba w tym zaburzeniu będzie brzmiało jak szapa , woda jak fota, góra - kóra). Nieprawidłowość ta dotyczy 13 głosek: b, bi, d, z, ź, ż, dz, dź, dż, w, wi, g i gi. Mowa bezdźwięczna znajduje również odzwierciedlenie w piśmie w postaci trudnych do eliminowania błędów.

Niektóre przyczyny:

• zaburzenia słuchu mownego (fonemowego)

• upośledzenie słuchu (niedosłuch)

• brak koordynacji między aparatem fonacyjnym i artykulacyjnym

• obniżone napięcie mięśniowe – wargi i policzki są wiotkie 

Praca korekcyjna-mowa bezdźwięczna

Metody korekcji mowy bezdźwięcznej to ćwiczenia słuchowe:

Ćwiczenia słuchu niewerbalnego, np. rozpoznawanie różnych dźwięków z otoczenia.

Ćwiczenia słuchu werbalnego, które pozwolą dziecku świadomie rozpoznawać właściwy dźwięk:

• wypowiadanie samogłosek ustnych - a o e u i y – szeptem i cicho.

• Nucenie melodyjek za pomocą izolowanych głosek, np. f f f f, s s s s, ś ś ś ś. Śpiewanie głosek bezdźwięcznych powoduje najczęściej ich udźwięcznienie – w sposób łatwy
  i przyjemny dla dziecka.

• Wysłuchiwanie przez dziecko z taśmy magnetofonowej specjalnie nagranych wyrazów. Mogą to być wyrazy wypowiadane przez dziecko. W czasie odtwarzania nagrania można pokazywać rysunki obrazujące wypowiedziane wyrazy. Ćwiczenie to ma na celu uświadomienie dziecku wadliwej wymowy głosek dźwięcznych.

Rozpoznawanie przez dziecko drogą słuchową danego dźwięku wśród innych dźwięków. Na przykład prosi się dziecko o podniesienie ręki, gdy usłyszy z wśród innych dźwięków, np. r d m k z s t z . Dzieci starsze , tzn. 6, 7 – letnie, mogą w ten sposób rozpoznawać sylaby z udziałem głoski dźwięcznej, np.: zzzzzz - sssa, i głoski dźwięczne w wyrazach, np.: Gruba – grupa, goni – koni.

Fonetyczne metody korekcji mowy bezdźwięcznej to:

Powtarzanie dźwięków izolowanych. Ćwiczenie to polega na przedłużaniu jakiejś spółgłoski, najpierw przez logopedę, potem przez dziecko. Metoda ta przynosi dobre rezultaty przy udźwięcznianiu głosek: f fi s ś sz, nieco gorsze przy udźwięcznianiu głosek c ci cz, niewielkie przy pozostałych głoskach bezdźwięcznych mających swoje bezdźwięczne odpowiedniki, tzn. p pi t k ki W ćwiczeniach tych nie wskazane jest wzmacnianie artykulacji głosek dźwięcznych.

Metoda fonetycznej analogii polega na tym, że dźwięczność jednej głoski przenosi się na inne głoski, np. wata – zamek – ziarno – żyto.

Metoda fonetycznej asymilacji polega na wykorzystaniu sąsiedztwa fonetycznego głoski, której dźwięczna wymowa została opanowana, np. głoska w może być wykorzystana do ćwiczenia d w wyrazach: dwoje, dwója, dwór; głoska dz do ćwiczenia b w wyrazie: dzbanek, głoska wi do ćwiczenia g w wyrazach: gwiazda, gwizdać, gwizdek itd..

Wykorzystanie głosek nosowych m, mi do ćwiczenia b, bi oraz n,ni do ćwiczenia d, di. Ćwiczenie to polega na bardzo szybkim i rytmicznym wymawianiu głosek nosowych i jednoczesnym zaciskaniu skrzydełek nosa.

Zapobieganie dyslalii

Najważniejsze zalecenia dotyczące wczesnej profilaktyki:

-         Wypowiedzi osób najbliższych powinny być poprawne. Do dziecka należy mówić powoli, wyraźnie.

-         W okresie kształtowania się mowy dziecko nie powinno kontaktować się z osobami, które mają wady wymowy, ponieważ wadliwa wymowa otoczenia wywołuje i utrwala wadliwą mowę dziecka.

-         Dziecko powinno reagować na aktywność uczuciową i słowną otoczenia. W przypadku , gdy brak takiej reakcji, można podejrzewać niedosłuch.

-         Nie należy gasić naturalnej skłonności dziecka do mówienia obojętnością, lecz słuchać uważnie wypowiedzi, zadawać dodatkowe pytania, co przyczyni się do korzystnego rozwoju mowy.

-         Nie wolno poprawiać wymowy dziecka, żądać by kilkakrotnie powtarzało dane słowo, zawstydzać, karać za wadliwą wymowę. Hamuje to chęć do mówienia.

-         Wskazane jest częste opowiadanie dziecku bajek, czytanie oglądanie wspólne filmów i rozmawianie na ich temat.

-    Nie należy zaniedbywać chorób uszu, gdyż nie leczone mogą powodować niedosłuch, a  następnie dyslalię .

-         Jeśli dziecko ma nieprawidłową budowę narządów mowy ( rozszczepy warg, podniebienia, wady zgryzu lub uzębienia ), konieczne jest zapewnienie opieki lekarza specjalisty, gdyż wady te są przyczyna zaburzeń mowy.

-     Dziecka leworęcznego nie należy zmuszać do posługiwania się ręką prawą w okresie kształtowania się mowy. Naruszanie w tym okresie naturalnego rozwoju sprawności ruchowej zaburza funkcjonowanie mechanizmu mowy. Prowadzi to często do zaburzeń mowy, a w szczególności do jąkania.

-         Nie należy wymagać zbyt wczesnego wymawiania poszczególnych głosek. Dziecko nie przygotowane pod względem sprawności narządów artykulacyjnych, niedostatecznie różnicujące słuchowo dźwięki mowy, a zmuszane do artykulacji zbyt trudnych dla niego

głosek, często zaczyna je zniekształcać, wymawiać nieprawidłowo. Tworzymy u dziecka w ten sposób błędne nawyki artykulacyjne, trudne do zlikwidowania.

      Jeśli dziecko osiągnęło już wiek, w którym powinno daną głoskę wymawiać, a nie robi tego, należy zasięgnąć porady logopedy.

Bibliografia

Demel. G., Wady wymowy, PZWL, Warszawa 1974

Kaczmarek L., Nasze dziecko uczy się mowy, Wydawnictwo Lubelskie 1988

Rodak H., Uczymy się poprawnie mówić, W S i P , Warszawa 1999

 

Słuchowe i artykulacyjne różnicowanie głosek szeregu szumiącego i syczącego

Różnicowanie s-sz

• Uzupełnij puste miejsca wyrazem z ramki:

............. paluszki,......... klasa, ........... szynki, .......... lasu, ...........szabla, .......... szopa, ........... szarlotka.

szum, słone, plasterek, słodka, stara, ostra, pierwsza,

• Powtórz za mną zdania: Nad szopą lata słowik. Myszka je serek, a ptaszki okruszki. Mama wkłada skarpety do szuflady, a sukienki do szafy. Sabinka szukała w ogródku pietruszki, szczypiorku i sałaty. W górach szumią lasy i strumyki.

Różnicowanie z-ż

• Dziecko losuje sylaby z [z] lub [ż] (napisane na tekturkach) i wymyśla słowo zaczynające się wylosowaną sylabą.

ze, że, za, ża, zo, żo, zu, żu, zy, ży.

• Nazwij wszystkie obrazki i otocz czerwoną pętlą wszystkie zwierające głoskę [z], a zielona [ż]: żuk, grzyb, lizak, koza, drzewo, zamek, pazur, żonkil.

• Powtórz jak echo: Jerzyk lubi jazdę na rowerze. W wazonie pachną żółte róże. Koleżanka Zosi ma dużo zabawek. Andrzej zgubił złoty zegarek. Żaneta lubi zapach warzyw.

Różnicowanie c-cz

• Co Czarek kupił w sklepie. Wybierz odpowiednie obrazki zawierające głoski [c] i [cz]: cytrynę, czekoladę, szampon, sałatę, cymbałki, sok, kurczaka, cebulę, czosnek, kaczuszkę. Ułóż je w dwóch kolumnach.

• Powtórz zdania: Celinka czyta bajeczkę. Czarek je czekoladowe cukierki. Chłopczyk liczy klocki w pudełeczku. Mama piecze placek owocowy. Córka Jacka je pączki. 

 

Wierszyki łamiące języki

 

BĄK
Spadł bąk na strąk,
a strąk na pąk.
Pękł pąk, pękł strąk,
a bąk się zląkł.

BYCZKI
W trzęsawisku trzeszczą trzciny,
trzmiel trze w Trzciance trzy trzmieliny
a trzy byczki znad Trzebyczki
z trzaskiem trzepią trzy trzewiczki.

BZYK
Bzyczy bzyg znad Bzury
zbzikowane bzdury,
bzyczy bzdury, bzdurstwa bzdurzy
i nad Bzurą w bzach bajdurzy,
bzyczy bzdury, bzdurnie bzyka,
bo zbzikował i ma bzika!

CHRZĄSZCZ
Trzynastego, w Szczebrzeszynie
chrząszcz się zaczął tarzać w trzcinie.
Wszczęli wrzask Szczebrzeszynianie:
- Cóż ma znaczyć to tarzanie?!
Wezwać trzeba by lekarza,
zamiast brzmieć, ten chrząszcz się tarza!
Wszak Szczebrzeszyn z tego słynie,
że w nim zawsze chrząszcz BRZMI w trzcinie!
A chrząszcz odrzekł niezmieszany:
- Przyszedł wreszcie czas na zmiany!
Drzewiej chrząszcze w trzcinie brzmiały,
teraz będą się tarzały.

CIETRZEW
Trzódka piegży drży na wietrze,
chrzęszczą w zbożu skrzydła chrząszczy,
wrzeszczy w deszczu cietrzew w swetrze
drepcząc w kółko pośród gąszczy.

CZYŻYK
Czesał czyżyk czarny koczek,
czyszcząc w koczku każdy loczek,
po czym przykrył koczek toczkiem,
lecz część loczków wyszła boczkiem.

DZIĘCIOŁ
Czarny dzięcioł z chęcią pień ciął.


GORYL
Turlał goryl po Urlach kolorowe korale,
rudy góral kartofle tarł na tarce wytrwale,
gdy spotkali się w Urlach góral tarł, goryl turlał
chociaż sensu nie było w tym wcale.

HUCZEK
Hasał huczek z tłuczkiem wnuczka
i niechcący huknął żuczka.
- Ale heca... - wnuczek mruknął
i z hurkotem w hełm się stuknął.
Leży żuczek, leży wnuczek,
a pomiędzy nimi tłuczek.
Stąd dla huczka jest nauczka
by nie hasać z tłuczkiem wnuczka.

JAMNIK
W grząskich trzcinach i szuwarach
kroczy jamnik w szarawarach,
szarpie kłącza oczeretu
i przytracza do beretu,
ważkom pęki skrzypu wręcza,
traszkom suchych trzcin naręcza,
a gdy zmierzchać się zaczyna
z jaszczurkami sprzeczkę wszczyna,
po czym znika w oczerecie
w szarawarach i berecie....

KRÓLIK
Kurkiem kranu kręci kruk,
kroplą tranu brudząc bruk,
a przy kranie, robiąc pranie,
królik gra na fortepianie.

KRUK
Za parkanem wśród kur
na podwórku kroczył kruk
w purpurowym kapturku,
raptem strasznie zakrakał
i zrobiła się draka,
bo mu kura ukradła robaka.


MUSZKA
Mała muszka spod Łopuszki
chciała mieć różowe nóżki
- różdżką nóżki czarowała,
lecz wciąż nóżki czarne miała.
- Po cóż czary, moja muszko?
Ruszże móżdżkiem, a nie różdżką!
Wyrzuć wreszcie różdżkę wróżki
i unurzaj w różu nóżki!

PCHŁA
Na peronie w Poroninie
pchła pląsała po pianinie.
Przytupnęła, podskoczyła
i pianino przewróciła.

SZCZENIAK
W gąszczu szczawiu we Wrzeszczu
klaszczą kleszcze na deszczu,
szepcze szczygieł w szczelinie,
szczeka szczeniak w Szczuczynie,
piszczy pszczoła pod Pszczyną,
świszcze świerszcz pod leszczyną,
a trzy pliszki i liszka
taszczą płaszcze w Szypliszkach.


TRZNADLE
W krzakach rzekł do trznadla trznadel:
- Możesz mi pożyczyć szpadel?
Muszę nim przetrzebić chaszcze,
bo w nich straszą straszne paszcze.
Odrzekł na to drugi trznadel:
- Niepotrzebny, trznadlu, szpadel!
Gdy wytrzeszczysz oczy w chaszczach,
z krzykiem pierzchnie każda paszcza!


ŻABA
Warzy żaba smar, pełen smaru gar,
z wnętrza gara bucha para, z pieca bucha żar,
smar jest w garze,
gar na żarze,
wrze na żarze smar.